Miś Uszatek to postać, która przez dziesięciolecia kołysała do snu polskie dzieci swoim niezmiennym „Pora na dobranoc, bo już księżyc świeci”. Ta sympatyczna maskotka z charakterystycznym klapniętym uszkiem stała się jednym z najpopularniejszych bohaterów polskiej animacji, a jego przygody bawią i wzruszają kolejne pokolenia.
Spis treści
Od książki do ekranu – narodziny misia z klapniętym uszkiem
Historia Misia Uszatka zaczęła się długo przed jego telewizyjnym debiutem. Postać stworzona została przez pisarza Czesława Janczarskiego, który pierwszą książkę o przygodach pluszowego misia wydał w 1960 roku. Pierwotne ilustracje, które nadały misiowi jego charakterystyczny wygląd, były dziełem Zbigniewa Rychlickiego.
Pierwsze próby przeniesienia przygód Uszatka na ekran podjęto już w 1962 roku. Powstał wtedy krótki film lalkowy zrealizowany w warszawskim studio, jednak produkcja ta znacząco różniła się od wersji, którą pokochały później miliony widzów. Miś miał nieco inny wygląd, a jego przygody przedstawiono w formie kukiełkowej.
Prawdziwy przełom nastąpił, gdy postacią zainteresowało się łódzkie Studio Małych Form Filmowych Se-ma-for (a nie jak niektórzy myślą, że Studio Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej). To w Łodzi w 1975 roku rozpoczęto produkcję serialu, który stał się prawdziwym fenomenem polskiej animacji.
Se-ma-for i magia animacji lalkowej
To właśnie w łódzkim studiu Miś Uszatek zyskał swój ostateczny, znany do dziś wygląd. Lalka do animacji została zaprojektowana przez Mieczysława Majewskiego i różniła się nieco od książkowych ilustracji. Miś stał się bardziej puchaty, zyskał brązowe futerko i oczywiście zachował swoje charakterystyczne klapnięte uszko.
Animacja lalkowa to niezwykle pracochłonna technika. Każdy ruch postaci musiał być precyzyjnie zaplanowany i wykonany klatka po klatce. Lalki misia i jego przyjaciół miały specjalny metalowy szkielet, który pozwalał ustawiać je w różnych pozach. Dla uzyskania płynnego ruchu animatorzy wykonywali tysiące zdjęć, minimalnie zmieniając pozycję lalek między każdym ujęciem.
Nad produkcją serialu pracował zespół utalentowanych twórców. Reżyserem większości odcinków był Janusz Galewicz, a scenariusze pisali między innymi Janusz Galewicz i Małgorzata Kamińska-Sobczyk. Głosu Misiowi Uszatkowi użyczył niezapomniany Mieczysław Czechowicz, którego ciepły, spokojny ton stał się nieodłącznym elementem postaci.
Fenomen wieczorynki i międzynarodowy sukces
Serial o Misiu Uszatku emitowany był w ramach wieczorynki od 1975 do 1987 roku. W tym czasie powstało aż 104 odcinki, każdy trwający około 9 minut. Formuła serialu była prosta – w każdym odcinku Miś Uszatek przeżywał jakąś przygodę lub uczył się czegoś nowego, by na koniec, siedząc na łóżeczku, podsumować swoje doświadczenia i pożegnać się z widzami swoją słynną kwestią.
Przygody Misia Uszatka i jego przyjaciół – Zajączka, Prosiaczka, Króliczków i innych – nie tylko bawiły, ale także niosły wartościowe przesłanie. Serial w subtelny sposób uczył dzieci empatii, odpowiedzialności i przyjaźni. Każdy odcinek zawierał drobną lekcję moralną, jednak nigdy nie był nachalnie dydaktyczny.
Co ciekawe, Miś Uszatek odniósł sukces nie tylko w Polsce. Serial był eksportowany do wielu krajów, w tym do Finlandii, gdzie znany był jako „Nalle Luppakorva” i zyskał ogromną popularność. Trafił również na ekrany w Słowenii, na Słowacji, w Czechach i na Węgrzech. W 1980 roku serial otrzymał nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Filmów dla Dzieci w Teheranie.
Fenomen kulturowy – Uszatek poza ekranem
Popularność Misia Uszatka wykroczyła daleko poza świat telewizji. Postać stała się prawdziwym fenomenem kulturowym i jednym z najlepiej rozpoznawalnych symboli polskiego dzieciństwa. Pluszowe zabawki przedstawiające Misia Uszatka były marzeniem wielu dzieci, a książki z jego przygodami sprzedawały się w ogromnych nakładach.
Miś Uszatek pojawił się na znaczkach pocztowych, pocztówkach, kubkach i wielu innych produktach. W 2010 roku Narodowy Bank Polski wydał nawet srebrną monetę z wizerunkiem Misia Uszatka o nominale 10 złotych, co świadczy o jego znaczeniu dla polskiej kultury.
W Łodzi, gdzie powstawał serial, można dziś znaleźć figurę Misia Uszatka, przy której chętnie fotografują się turyści. A w 2010 roku, w 35. rocznicę powstania serialu, zorganizowano specjalną wystawę poświęconą jego twórcom i historii.
Uszatek w XXI wieku – nieprzemijająca popularność
Mimo upływu lat i pojawienia się nowych, tworzonych komputerowo animacji, Miś Uszatek nie traci na popularności. Serial jest regularnie powtarzany w telewizji i dostępny na platformach streamingowych, co pozwala nowym pokoleniom odkrywać urok tej klasycznej animacji.
W dobie cyfrowych efektów specjalnych i trójwymiarowej grafiki, ręcznie animowany Miś Uszatek zachwyca swoją prostotą i autentycznością. Współcześni rodzice, którzy sami wychowali się na przygodach Uszatka, chętnie pokazują te bajki swoim dzieciom, dzieląc się kawałkiem własnego dzieciństwa.
W 2016 roku pojawiły się informacje o planach stworzenia nowej wersji przygód Misia Uszatka, tym razem w technice 3D. Pomysł wywołał mieszane reakcje – część fanów z entuzjazmem przyjęła możliwość powrotu ukochanego bohatera, inni obawiali się, że nowoczesna technika może zniszczyć urok oryginału. Ostatecznie projekt nie został zrealizowany w planowanej formie, co dla wielu purystów było dobrą wiadomością.
Miś Uszatek to nie tylko postać z bajki – to symbol pewnej epoki w polskiej kulturze. Dla wielu osób urodzonych w latach 70. i 80. XX wieku stanowi on nieodłączny element wspomnień z dzieciństwa, kojarzy się z poczuciem bezpieczeństwa i ciepłem rodzinnego domu.
Historia Misia Uszatka pokazuje, że nawet prosta opowieść o pluszowym misiu z klapniętym uszkiem może stać się czymś więcej niż tylko bajką dla dzieci – może stać się częścią kulturowego DNA całego narodu. I choć od premiery pierwszego odcinka minęło już prawie pół wieku, miś co wieczór wciąż przypomina najmłodszym, że „pora na dobranoc, bo już księżyc świeci”.
foto: By Przemysław Woźnica – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=28579987
